Twee historische gebouwen omlijsten op indrukwekkende wijze de Neuer Graben in Osnabrück: het Ledenhof en Schloss Osnabrück. Beide gebouwen kijken terug op een bewogen verleden en dienen tegenwoordig als plaatsen van de toekomst: het Ledenhof als zetel van de Duitse Stichting voor Vredesonderzoek en het Literatuurbureau van West-Nedersaksen, het kasteel als bestuurszetel van de Universiteit van Osnabrück.
Het Ledenhof
De oorsprong van het stenen paleis, dat opvalt door zijn kleurrijke decor, gaat terug tot de 14e eeuw. In de middeleeuwen diende het als stadszetel van de patriciërs- en adellijke familie van Leden. Drie belangrijke delen van het oorspronkelijk ruime binnenhofcomplex zijn tot op heden bewaard gebleven: de graanschuur in breuksteen met zijn typische zadeldak, het nieuw gepleisterde, kleurrijk vormgegeven paleis met zijn siergevels en de traptoren uit de 16e eeuw. De graanschuur, een voormalig pakhuis, is het oudste deel van het gebouw. Het werd in de 15e eeuw door uitgebreide verbouwingen verhoogd van drie naar zeven verdiepingen. Het paleis diende als residentie van de familie von Leden. De voormalige banketzaal op de eerste verdieping met zijn grote open haard en balken en planken met motieven uit de vroege renaissance toont nog steeds de representatiedrang van de adellijke familie en biedt ruimte voor culturele evenementen. Tot in de 20e eeuw werd de naam "Oude Munt" gebruikt voor het gehele complex; waarschijnlijk was er ook een munt in het Ledenhof. De universiteitsbibliotheek "Alte Münze" (Oude Munt) tegenover het Ledenhof draagt nog steeds deze naam. Sinds 1930 is het Ledenhof eigendom van de stad Osnabrück. Het dreigde tijdens en na de Tweede Wereldoorlog in verval te raken, maar werd tussen 1964 en 1976 ingrijpend gerenoveerd.
Duitse Stichting voor Vredesonderzoek
In 2002 nam de Duitse Stichting voor Vredesonderzoek haar intrek in de begane grond van het Ledenhof. Deze werd in oktober 2000 opgericht door de Bondsrepubliek Duitsland (vertegenwoordigd door het ministerie van Onderwijs en Onderzoek) als instelling voor de bevordering van onderzoek op het gebied van vrede en conflictonderzoek.
Het doel van de gefinancierde projecten is onder meer het scheppen van voorwaarden en omstandigheden voor het voorkomen van oorlog, armoede, honger en onderdrukking, het handhaven van de mensenrechten en het gebruik van natuurlijke hulpbronnen en ontwikkelingsmogelijkheden en het behoud daarvan voor toekomstige generaties.
Het kasteel van Osnabrück in het Derde Rijk
In 1937/38 werd de westelijke vleugel van het kasteel, gebouwd in 1667-1675 als prins-bisschoppelijke residentie, verbouwd voor gebruik door de Geheime Staatspolitie (Gestapo). Daar waren officiële kamers, gevangeniscellen, verhoor- en martelruimtes. Een deel van de kelder werd tijdens de oorlog gebruikt als schuilkelder en kreeg de voorkeur van de Gestapo voor haar "zware verhoren". Sinds 2001 is het gedenkteken "Gestapokeller im Osnabrücker Schloss e.V." ondergebracht in de bewaard gebleven gevangeniscellen.
Na de Reichspogromnacht in november 1938 werden Joodse Osnabrückers in de kelders opgesloten voordat ze werden gedeporteerd naar concentratiekamp Buchenwald. Ook politieke gevangenen, andere Joodse burgers en buitenlandse dwangarbeiders werden later aanvankelijk in de cellen vastgehouden. Een plaquette in de westelijke vleugel verwijst sinds 1995 naar de slachtoffers van de Gestapo in Osnabrück.
Gedenkteken Augustaschacht
De dwangarbeiders die kort in het kasteel werden vastgehouden, werden vanaf 1944 onder concentratiekampachtige omstandigheden geïnterneerd in het werkkamp Ohrbeck bij Hasbergen. Tot het einde van de oorlog in 1945 passeerden ongeveer 2.000 gevangenen het kamp, waarvan de grootste groep Nederlanders was. Zij werden onder andere ingezet voor dwangarbeid in de ijzerfabriek Georgsmarienhütte of voor het opruimen van bomresten in Osnabrück. Tegenwoordig staat in het voormalige kamp het Augustaschacht-monument.
De Stolpersteine
In Neuer Graben staat een Stolperstein met de naam Maria Westendorf. Zij werd in 1939 in Osnabrück geboren en was vrijwel zeker een slachtoffer van de "Kinder-Aktion", een nazimisdaad in de psychiatrie, in het staatssanatorium van Lüneburg.
In 2006 nam de gemeenteraad van Osnabrück het idee van de Keulse kunstenaar Gunter Demnig over om Stolpersteine in de stad te leggen ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de nazidictatuur. De stenen, die voorzien zijn van een messing plaat, bevatten de namen en de levensdata van de betrokkenen en worden voor de voormalige woonplaatsen gelegd en werken als gedenkteken en als herinnering. Er zijn 296 Stolpersteine in Osnabrück (vanaf 2021). Achter elke Stolperstein staat een sponsoring van Osnabrücker burgers die op deze manier het gedenkproject ondersteunen. Een lijst in de "Stolpersteine-gids" geeft een overzicht van de bestaande Stolpersteine in de stad. Deze is toegankelijk via de volgende link:
https://stolpersteine-guide.de/map/staedte/120/osnabruck
